نکات بسیار مهم در نگهداری از یونیت دندانپزشکی

یونیت و صندلی دندانپزشکی شامل قسمت های زیر می باشد:

1. یونیت که شامل اینسترومنت های چرخشی ( وسایل تراش) می باشد.
2. چراغ دندانپزشکی(LIGHT)
3. سیستم بهداشتی شامل: کراشوار٬ لیوان پرکن و ساکشن( بزاق کش)
4. صندلی دندانپزشکی( PATIENT CHAIR)
5. کمپرسور

یونیت:

الف)  یونیت دندانپزشکی ابزار های لازم را در اختیار دندانپزشک قرار می دهد که این مجموعه شامل حداقل یک توربین هوا٬ میکروموتور یا ایرموتور و پور آب و هوا میباشد. دستگاه های دیگری هم ماننده دستگاه اولتراسونیک و الکتروسجری و دستگاه لایت کیور هم مکمل یونیت می باشند.

یونیت توسط هوای فشرده و آب و الکتریسیته از طریق کلید یا پدال فعال می گردد اتصال اینسترومنت های چرخشی و پوار آب و هوا به یونیت به دو طریق میباشد:

1. شلنگ از بالا
2. شلنگ آویز( کویلی یا تلفنی ) و معمولی

یونیت های شلنگ از بالا احتمال خطر سقوط توربین وایرموتور و یا پوار را از بین می برد. ضروری است که یونیت دندانپزشکی باید بطوری طراحی گردد که وسایل به راحتی در دسترس دندانپزشک قرار گرفته و انتشار عفونت را به حداقل برساند

سطوح یونیت حتما باید کاملا صاف و صیقلی باشد تا به راحتی تمیز و ضدعفونی گردد رنگ آن باید پخته شده باشد تا محلول های ضدعفونی مخرب رنگ نباشد به منظور جلوگیری از انتشار عفونت باید از غلاف های یکبار مصرف برای اینسترومنت ها استفاده شود.

در برخی از یونیت ها منبعی جداگانه جهت ماده ضدعفونی وجود دارد که این ماده با آب مخلوط شده تا به کاهش میکروارگانیسم  ها کمک نماید.

چراغ دندانپزشکی:

چراغ دندانپزشکی باید نور کافی و سرد و متمرکز داشته باشد. شدت نور در یونیت بستگی زیادی به نوع و جنس شیشه منعکس کننده ( Reflector) که در پشت لامپ قرار گرفته که شدت نور باید از ۸۰۰۰ – ۲۴۰۰۰ لوکس قابل تنظیم باشد رنگ نور چراغ باید ماننده نور آفتاب باشد ( جهت انتخاب رنگ) و نور تایید شده از چراغ فقط محیط دهان را روشن کند. تقریبا یک مستطیل ۱۰*۱۵ سانتی متر باشد. نور ناکافی و زرد رنگ باعث خستگی مفرط چشم دندانپزشک می شود. از انجایی که لامپ های چراغ از نوع کوارتز- هالوژن می باشد لذا به هنگام تعویض لامپ باید از دست زدن به حباب لامپ جدا خودداری گردد. زیرا سدیم موجود در پوست دست توسط پوشش کوارتزی جذب شود و با بخار هالوژن ترکیب می شود و به این ترتیب باعث کوتاهی عمر لامپ می شود.

سیستم بهداشتی:

الف) کراشوار 

کراشوار باید گودی مناسب داشته و فاصله آن تا بیمار طوری باشد که به هنگام تخلیه آب دهان اطراف آن خون آلوده یا آلوده نگردد و آب بطور کامل درون کراشوار چرخشی داشته و خرده های آمالگام و یا خرده های دندان وارد فاضلاب نشود و آب داخل کراشوار تخلیه مناسب داشته باشد. جنس کراشوار نباید طوری باشد که مواد دندانپزشکی یا مواد ضد عفونی در آن تغییر رنگ ایجاد نماید.

ب) لیوان پرکن

• این سیستم جهت پرکردن لیوان می باشد. اگر این سیستم دارای آبگرمکن باشد مناسب تر است
• جهت جلوگیری از اتلاف وقت برای پر کردن لیوان٬ داشتن تایمر ضروری می باشد.

ج) ساکشن

یونیت دندانپزشکی باید جهت جلوگیری از اتلاف وقت و دید کافی در محیط دهان٬ دارای سیستم مکنده باشد:

بزاق کش Saliva ejector: این سیستم با هوا کار میکند و دارای مکش نسبتا ضعیف می باشد که برای مکش بزاق کاربرد دارد و برای کشیدن خون و بزاق غلیظ و مایعات چرکی مناسب نیست هر چه فشار آب یا هوا بیشتر باشد٬ ساکشن هم بهتر کار میکند و سیستم آن به این صورت است که آب از قطعه ای بنام ( جت – پمپ ) عبور می کند خلا ایجاد شده عمل ساکشن را انجام می دهد.

ساکشن مرکزی: این دستگاه ماننده جاروبرقی عمل میکند و قدرت مکش آن بین ۱۰ تا ۱۵ برابر ساکشن های معمولی می باشد جریان هوا با سرعت ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر در ساعت عبور میکند و قدرت مکندگی آن حدود ۵۰ لیتر آب در دقیقه می باشد و مواد جامد و مایع از فاصله ۱۰ تا ۱۵ میلی متری دهانه سرساکشن مکیده می شود. این فاصله در ساکشن پرتابل بین ۳ تا ۵ میلی متر است.

نکته مهم: یونیت باید دارای separator (جداکننده آمالگام) باشد که اکثرا یونیت ها فاقد این آپشن مهم می باشد. آمالگام به فاضلاب وارد شده که علاوه بر مشکلات زیست محیطی فاضلاب را هم مسدود می نماید. لازم به ذکر است که بعد از هر مریض یک یا دو لیوان آب ساکشن شود تا مسیر لوله ساکشن تا فاضلاب تمیز گردد.

اینسترومنت های چرخشی:

الف) توربین high-speed

توربین ها ابزار های چرخنده با سرعت بالا هستند که جهت برداشتن نسج دندان و پوسیدگی در حداقل زمان بکار میروند. مکانیسم کار توربین براساس حرکت و عبور هوا و در نتیجه به چرخش درآمدن کارتریج می شود. و از انجایی که توربین ها ابزار الاتی گران قیمت و بسیار حساس می باشند. لذا موارد زیر را بایستی بدقت مورد توجه قرار داد. هر توربین فشاری متناسب با آنچه کارخانه سازنده توصیه نموده. باید داشته باشد کمتر یا بیشتر از آن زیان آور است. معمولا سر توربین فشاری بین ۲/۲ – ۲ بار و سرتوربین هایی با سرعت بیشتر ۳/۲ – ۲/۷ بار را نیاز دارد که سرعت توربین های نوع اول بین ۵۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ دور در دقیقه و در نوع دوم تا ۶۰۰۰۰۰ rpm متغیر می باشد. در انتهای هر سر توربین ۲ یا ۳ یا ۴ سوراخ (لوله) دیده می شود که همیشه کوچکترین لوله مخصوص آب و روبروی آن لوله هوای ورودی ( drive- air) می باشد که از همین لوله باید روغکاری یا اسپری نمود.

علل خرابی زودرس:

1. فشار نامناسب
2. استفاده از فرز کهنه و زنگ زده و فرسوده
3. ضربه
4. عدم روغنکاری به موقع
5. غوطه ور نمودن در موارد ضد عفونی
6. قرار گرفتن در اتوکلاو بدون پوشش

نکات نگهداری:

1. دقت شود روی هندپیس و توربین علامت ( اتوکلاو ایبل) وجود داشته باشد٬ یعنی قابل اتوکلاو باشد
2. در صورتیکه اسپری Deconex  موجود نباشد به کمک یک تکه گاز آغشته به مواد ضدعفونی به طریقه مالشی عمل ضدعفونی انجام گردد.
3. قبل و بعد از اتوکلاو روغنکاری شود
4. بعد از پایان کار فرز را حتما خارج نمایید.
5. زمانی که آب سر توربین قطع شد برای باز کردن سوراخ آب سر توربین از ابزاری چون سوند یا سایر ابزار الات نوک تیز استفاده نکنید چون سوراخ های خروجی آب تغییر زاویه پیدا میکند و آب مستقیما به سر فرز نخواهد پاشید.
6. از سوزن های مخصوص همان سر توربین استفاده شود.

ب) آنگل

ماننده توربین ابزاری چرخنده می باشد ولی نیروی به حرکت درآوردن آن ایرموتور یا میکروموتور می باشد. دور آنگل قابل تغییر و وابسته به نوع کار فرد می باشد. در هر آنگل سرعت چرخش فرز بستگی به رنگ انتهای آنگل دارد. انتهای آنگل یک یا دو حلقه آبی٬  نارنجی و قرمز رنگ دیده میشود که سبز حداقل و قرمز حداکثر دور می باشد .

پ) ایرموتور low speed

ایرموتور ابزاری چرخنده با دور پایین بوده و نیروی چرخش آن هوا از هوا تامین میشود٬ ایرموتور قابلیت چرخش (l-o-r) دور چپ یا راست را دارد. این ابزار ماننده توربین باید دارای فشار کافی که از طرف کارخانه سازنده توصیه گردیده تنظیم شود. معمولا (۳/۵ تا ۲/۷ bar).

انتهای ایرموتور کاملا شبیه انتهای سرتوربین می باشد. یعنی دارای ۲ یا ۳ یا ۴ سوراخ می باشد و طریقه روغنکاری و ضدعفونی یا استریل نمودن آن ماننده توربین می باشد.

در ایرموتور هایی که تغییر دور به چپ یا راست بوسیله قطعه ای در انتهای ایرموتور قرار گرفته در صورتی که روی o قرار گیرد ایرموتور کار نخواهد کرد.

ج) میکروموتور:

میکروموتور هم ماننده ایرموتور ابزاری چرخنده با دور پایین میباشد  که نیرو محرکه آن برق بوده .

هرگز میکروموتور را نباید روغنکاری کرد  زیرا در صورتی که روغن داخل آن شود دور آن کم می شود و بوی نامطبوعی شبیه بوی سوختگی به مشام می رسد و در نتیجه باعث خرابی ذغال ها و سیاه شدن کلکتور آن می شود و میکروموتور از کار خواهد افتاد . انتهای میکروموتور اصلا شبیه به انتهای ایرموتور نمیباشد و به راحتی می توان این را از یکدیگر تشخیص داد. در میکروموتور تغییر دور چپ یا راست با دست امکان پذیر نمیباشد و با پدال انجام می شود.

یکی از مزیت های میکروموتور به ایرموتور٬ نرم تر کار کردن و کار بدون ارتعاش می باشد و به همین دلیل در اعمال جراحی از میکروموتور استفاده میشود.

د ) پوار یا سرنگ آب و هوا:

پور آب و هوا ۲ نوع می باشد سه کاره و شش کاره

سرنگ سه کاره ماننده سرنگ تمام یونیت های ایرانی٬ سه کاره هستند یعنی آب سرد٬ هوای سرد٬ اسپری سرد.

در یونیت های خارجی همین سرنگ شش عمل را انجام میدهد.آب سرد٬ آب گرم٬ هوای سرد٬ هوای گرم٬ اسپری سرد و اسپری گرم.

سرنگ نیاز به نگهداری خاصی ندارد اما در صورت سقوط حتما اسیب خواهد دید

اگر سوراخ خروجی سرنگ گرفت از ابزار مخصوص باز کردن ان استفاده شود٬ و هرگز از فایل استفاده نکنید زیرا در صورتی که بشکند دیگر امکان خارج کردن آن وجود نخواهد داشت

جهت جلوگیری از انتشار عفونت از غلاف های مخصوص استفاده شود.

کمپرسور (قلب تپنده یونیت):

در دندانپزشکی دو نوع کمپرسور دیده میشود:

1. خشک یا oil-free / oil less
2. روغنی یا صنعتی

• کمپرسور خشک یا بدون روغن هیچگونه اثر سو چه در درمان و چه در سلامت یونیت ندارد .
• از معایب کمپرسور روغنی یا صنعتی ایجاد هوای مرطوب آلوده به روغن که در کارهای ترمیم با کامپوزیت شرایط نامناسب ایجاد می کند.
• هوای آغشته به روغن روی کلیه قطعات لاستیکی اعم از شلنگ ها و قطعات داخل یونیت که به نوعی با هوا فعال می شوند٬ اثرات مخرب دارد و باعث تغییر شکل آن ها می شود و در نتیجه در کار یونیت اختلال ایجاد می شود.
• در هر دو نوع این کمپرسور در انتهای منبع آب جمع شده٬ باید تخلیه شود چون در اثر خالی نکردن آن علاوه بر اینکه سیستم هوای خشک٬مرطوب می شود بلکه باعث ایجاد محیط کشت مناسب برای عوامل بیماری زا می شود و موجب زنگ زدگی و خوردگی و اکسید شدن قطعات ریز یونیت می شود و نهایتا باعث سوراخ شدن منبع آن می گردد.
• در صورتی که کمپرسور در محل گرم قرار گرفته هر روز بعد از پایان کار روزانه٬ شیر تخلیه آن را باز کنید
• روغن کمپرسور را مرتبا باید از روی درجه روغن نما یا شیشه روغن نما بازدید نمود که مقدار آن باید از نصف کمی بیشتر باشد.
• روغن کمپرسور در سال باید حداقل  دو سه مرتبه تعویض شود. در فصل سرما برای کمپرسور از روغن های اتوماتیک ۱۰ می توان استفاده نمود و در گرما روغن ۴۰ مصرف شود. در کمپرسور های یخچالی باید از روغن مخصوص (روغن هیدرولیک) استفاده نمود این کمپرسور ها جز کمپرسور های روغنی محسوب می شوند. برای جلوگیری از نفوذ روغن می توان از فیلتر های مخصوص که سر راه شیر خروجی کمپرسور قرار می گیرد٬ استفاده شود. البته هوای خروجی ماننده کمپرسور بدون روغن ٬ نخواهد بود ولی حداقل ۵۰٪ تاثیرگذار خواهد بود.

دستگاه جرمگیری:

دستگاه های جرمگیری با دو سیستم کار می کنند:

1. Air- scaler: این سیستم توسط هوای فشرده فعال می شود و با اتصال به شلنگ توربین و فشردن پدال به کار می افتد. در انتهای هندپیس آن حلقه ای وجود دارد که می توان ارتعاش آن را کم یا زیاد نمود
2. Ultra- sonic: این سیستم به روش سیستم انتقال فرکانس عمل می کند که ارتعاش آن را بوسیله ولوم روی دستگاه جرمگیری می توان تنظیم نمود.

از نکات مهم در استفاده از این نوع دستگاه برای کم یا زیاد کردن ارتعاش٬ این است که پا را از روی پدال بردارید و بعد از اینکه فرکانس موردنظر را تنظیم نمودید٬ مجددا پدال را فشار دهید . هر بار ک قلم را داخل هندپیس قرار می دهید هواگیری الزامی می باشد . بدین صورت که چندثانیه هندپیس را رو به بالا گرفته و پدال را فشار دهید تا آب از آن سرریز شود. سپس قلم را اهسته وارد هندپیس نمایید.سر قلم جرمگیری را می توان درمواد ضدعفونی غوطه ور یا اتوکلاو نمود.